Patroon van ontregeling

Gisteren vond de bijeenkomst plaats in Rijnsburg waar 71 plaatselijke CGK-kerken de eerste stap hebben gezet naar de zuivering van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland; ook al zeggen zijzelf dat het niet zo is. Er worden namelijk mooie bezweringsformules gebruikt, zoals de bewering dat de kerkelijke structuren weer moeten worden opgebouwd, maar niet slechts op basis van de drieslag, Schrift, belijdenis en kerkorde, maar op basis van het kwartet Schrift, belijdenis, kerkorde en synodale besluiten. De groep Rijnsburg blijkt een beweging te zijn, die van kerken onvoorwaardelijke gehoorzaamheid eist aan synodale besluiten en kerken die daaraan niet kunnen voldoen buitenspel wil zetten. Zij hanteert daarvoor een pathologisch patroon van ontregeling. Hierdoor wordt noodzakelijke verdraagzaamheid verstikt en een deel van de plaatselijke kerken uit het kerkverband worden gestoten  waardoor de groep Rijnsburg het kerkverband naar haar hand zet. Het is daarom belangrijk dat plaatselijke kerken alles op alles zetten om de bestaande kerkelijke vergaderstructuur voort te zetten, zodat er ruimte blijft binnen het kerkverband voor functionele verschillen, die de saamhorigheid, eenheid en de gehoorzaamheid aan God versterken of in stand houden binnen de kaders van Schrift, belijdenis en kerkorde. Daarom is het noodzakelijk dat er zo snel mogelijk een roepende kerk voor een volgende synode wordt aangewezen.

Sluitstuk
Vanuit de media wordt een beeld geschetst dat Rijnsburg niet beoogt om een nieuw kerkverband te willen beginnen of een voortzetting van de CGK te willen zijn. Dit beeld is vermoedelijk belangrijk om onvoorwaardelijke gehoorzaamheid aan synodale besluiten aanvaardbaar te maken voor met name middengemeenten binnen de CGK. Het is geen geheim dat CGK'ers niet houden van kerkscheuringen. Plaatselijke gemeenten zijn niet zomaar te porren zich aan te sluiten bij een initiatief dat verdeeldheid zaait en zij zullen zich daarbij daarom ook niet zomaar aansluiten, ondanks het feit dat ook zij bezwaren hebben tegen plaatselijke kerken die zich niet houden aan synodale besluiten. Door te blijven benadrukken dat er geen sprake is van uitstoting of afscheiding, maar juist de bestaande CGK te representeren, wordt de drempel  voor twijfelende of verdeelde kerkenraden lager om zich toch aan te sluiten bij de groep Rijnsburg. In die beeldvorming past ook het frame dat er weer een nieuwe synodale structuur moet worden opgebouwd, omdat die er niet meer zou zijn. Door de vergaderstructuur te ontregelen en deels zelfs helemaal stil te leggen, kan de groep Rijnsburg de regie nemen binnen het kerkverband en dat naar haarr hand zetten.  Doordat de generale synode is gestopt met vergaderen en geen roepende kerk heeft aangewezen, is er ontegenzeggelijk sprake van een implosie van de synodale vergaderstructuur. Dit lijkt op een sluitstuk van een al langer proces dat  de initiatiefgroep Rijnsburg op gang heeft gebracht.

Proces
De essentie van dit proces is dat synodale besluiten, en meer in het bijzonder synodale besluiten over ViA en homoseksualiteit, moeten worden nagekomen zonder ruimte voor Paulinische verdraagzaamheid. Dat was de inzet tijdens de generale synode van Dordrecht 2019-2022. Toentertijd werd reeds geijverd door dezelfde groep van personen, die zich nu hebben verenigd in de groep Rijnsburg, om tucht over kerkenraden toe te passen overeenkomstig de artikelen 79 en 80 K.O.. Ook is geprobeerd, met steun van de predikanten Fokkema en Polinder, om afgevaardigden van plaatselijke kerken die vrouwen in het ambt hebben te degraderen tot waarnemers.[1] Op 22 december 2022 stuurden de kerkenraden van Nunspeet, Ouderkerk a/d Amstel en Urk-Maranatha een noodkreet naar de particuliere synode van het Westen met daarin een voorstel om te komen tot uitvoering van besluiten die een classis niet wilde uitvoeren.[2] Die tendens zette zich voort doordat CGK Eben-Haëzer in januari 2023 besloot de correspondentie met de kerkenraad van Zwolle niet eens op te schorten, maar direct te verbreken.[3] Daarop volgde in het najaar van 2023 ook de classis Den Haag.[4] Ook zij beperkte  haar classicale activiteiten ‘tot datgene wat nodig is om het gemeentelijke leven in de classiskerken voortgang te laten hebben’.  Bovendien werd ingezet op de kerkelijke weg van revisie en appèl tegen kerkenraden die de ambten openstellen met het kennelijke oogmerk kerkenraden te bewegen daarvan af te zien of daarop terug te komen.  Vanuit de classis Den Haag zijn voorbeelden bekend van ontregelend gedrag; in 2023 werd door de classis Den Haag, op voorstel van de predikanten Den Butter, Ruis en Van der Staaij, in strijd met de kerkorde en het kerkrecht, besloten de geloofsbrieven van Zoetermeer te weigeren. Zo weigerde ds. Van Gent tijdens een classisvergadering in 2024 samen Bijbel te lezen en te bidden met afgevaardigden van kerken met vrouw-in-ambt. Verder weigerden de predikanten Den Butter, Van Gent, Ruis en Van der Staaij mee te werken aan de afvaardiging naar de Particuliere synode van het Westen. Daarnaast blijkt sprake van ontregelend gedrag tijdens de generale synode Rijnsburg 2024-2025 door de wijze waarop de revisieverzoeken over ViA zijn afgewezen, ook in strijd met de kerkorde en het kerkrecht, alleen al vanwege het ontbreken van deugdelijke hoor- en wederhoor. Ook de besluiten voor het instellen van een gekwalificeerde meerderheid van 80% over besluiten die handelden over het oplossen van de kerkelijke problemen over de toekomst van het kerkverband, zijn een voorbeeld van ontregelend gedrag. Dit resulteerde zelfs in nietige besluiten van 28 maart 2025 en 3 juni 2025 waardoor de synode weigerde verder te vergaderen en een roepende kerk aan te wijzen. Daarna veroorzaakte bijvoorbeeld de CGK Urk-Eben Haëzer nog meer chaos door de kerkenraden van het resort Zwolle schriftelijk te informeren dat zij de besluiten van meerdere vergaderingen na 4 juni 2025 niet langer voor ‘vast en bondig’ houdt. Uit het verloop van de gebeurtenissen valt niet anders te concluderen dat steeds de inzet is geweest om de kerken in het kerkverband te dwingen zich aan de synodale besluiten inzake ViA en homoseksualiteit te conformeren of anders het kerkverband te verlaten. En dit  ondanks dat geen enkele synode ViA in strijd met de Schrift en het belijden van de kerk heeft geoordeeld en ondanks meerdere oproepen vanuit de kerken tot verdraagzaamheid.  

Onjuiste suggestie
En deze gebeurtenissen worden nu, door de veroorzakers daarvan, aangegrepen om te suggereren dat het synodale kerkverband niet meer functioneert en opnieuw moet worden opgebouwd. Er is niet de minste poging gedaan om rekening te houden met plaatselijke kerken die hier geen breekpunt van wilden maken, noch met kerken die op grond van de Schrift en binnen de kaders van de belijdenis van de kerk, de ambten hebben opengesteld omdat dit voor hen noodzakelijk is in verband met de opbouw van de gemeente; dit terwijl in 2017 reeds erop gewezen is dat, bijvoorbeeld samenwerkende - en samenwerkingsgemeenten door het handhaven van de verkapte leerbesluiten klem en verloren zouden raken.[5] Integendeel, alles is erop gericht geweest de aard, het doel en de betekenis van artikel 31 K.O. zo te versmallen dat meerderheidsbesluiten dwingendrechtelijk zijn behoudens revisie en beroep. Na ommekomst van revisie en appel wordt absolute gehoorzaamheid geëist. Besluiten van meerdere vergaderingen worden in deze visie niet langer voor vast en bondig gehouden vanwege hun kwaliteit het kerkverband te dienen, maar worden wetten van Meden en Perzen vanwege hun kwantiteit zonder te streven naar eenparigheid. Zeker in gewetens bindende aangelegenheden moet, ook als een generale synode beslist heeft, alsnog het uiterste gedaan worden om binnen het kerkverband tot oplossing voor gewetensbezwaarde minderheid te komen. En lukt het niet om tot een oplossing daarvan te komen, dan zal nog zo veel mogelijk de kerkelijke eenheid moeten worden bewaard door toepassing van de tolerantiegedachte.[6] Door bijvoorbeeld CGBeraad wordt gemakzuchtig aan de woorden van emeritus hoogleraar Peels voorbijgegaan  wanneer Peels over ViA opmerkt ‘maak van deze kwestie geen breekpunt, zet gemeenten of kerken die die beslissing onmogelijk kunnen dragen niet weg als Schriftkritisch’.[7] Peels pleidooi voor verdraagzaamheid waarin hij zegt dat het de beste weg is voor onze kerken om de hoofdregel te laten staan dat de ambten van predikant en ouderling voor de man zijn, maar vermaan en veroordeel gemeenten die daar anders over denken niet. Dat betekent volgens Peels dat we meer rekening moeten gaan houden met pluriformiteit in onze kerken. Deze tolerantiegedachte is noodzakelijk en in de weg van de Paulinische verdraagzaamheid geboden, omdat het de enige manier is om elkaar vast te houden. Peels zegt daarover: “Ik zou het waanzin vinden als onze kerken uiteengaan. Dat zou zó schadelijk zijn voor de naam van God en voor de jongere generatie die toch al bezig is af te haken”.[8]

Begrip
Er is zeker begrip op te brengen voor de zorgen die leven bij CGK-gemeenten over de koers van de CGK. In snel tempo hebben een substantieel aantal plaatselijke kerken de ambten opengesteld. En er zullen ongetwijfeld zich ook situaties hebben voorgedaan of wellicht nog voordoen waarbij plaatselijke kerken, die besluiten niet voor vast en bondig kunnen houden vanwege gewetensbezwaren omwille van de voortgang van het Evangelie en de opbouw van de gemeente ter plaatse, onkerkelijk of onkerkordelijk hebben gehandeld. Er zijn situaties bekend waarbij het recht van revisie en appel bijvoorbeeld niet of onvoldoende werden of worden gerespecteerd. Dat zulke situaties tot bezorgdheid en irritatie leiden en mogelijk onveiligheid creëren, valt goed te begrijpen. Dat plaatselijke kerken daartegen in verzet komen valt te begrijpen, maar dat mag tegelijkertijd ook niet zover gaan dat er wordt ingeboet op verdraagzaamheid en wordt ingezet op het uitstoten van andersdenkenden binnen de CGK. Het gebruik van onkerk(rechtelijke) methoden is evenzeer ongeoorloofd. Het patroon van ontregeling van de Rijnsburggroep destabiliseert het kerkverband op onverantwoorde wijze. Daar mogen en kunnen CGK-kerken, van welke ligging ook binnen het kerkverband, zich eenvoudigweg niet bij neerleggen.

Vitaal en veerkrachtig
De CGK-kerken zijn echter voldoende vitaal en veerkrachtig om gezamenlijk het onkerk(rechtelijke) patroon van onverdraagzaamheid door de groep Rijnsburg te doorbreken. De kerken hoeven zich niet bij de door de groep Rijnsburg gecreëerde wanorde neer te leggen. Daarom bij dezen de oproep aan de CGK-kerken om, als kerkenraden en kerkleden, op te staan tegen de onverdraagzaamheid waarmee de groep Rijnsburg hen in haar greep houdt. Om verdere chaos te voorkomen is het noodzakelijk dat er in ieder geval een roepende kerk wordt aangewezen, zodat er een nieuwe generale synode komt waar alle 181 CGK-kerken van harte welkom zijn. Het voorwaardelijke revisieverzoek van de CGK Broeksterwoude Petrusgemeente verdient daarom brede en warme steun om in ieder geval te komen tot het aanwijzen van de roepende kerk Hoogeveen om het kerkelijke leven te normaliseren. Dat is nodig om onzekerheid voor en onduidelijkheid bij de plaatselijke kerken weg te nemen. Het is van belang om plaatselijke kerken perspectief te bieden binnen de bestaande structuren van de CGK. Kerkenraden doen er goed aan en worden ertoe opgeroepen om het moderamen (of deputaatschap vertegenwoordiging) te laten weten dat zij zich aansluiten bij het voorwaardelijke revisieverzoek van CGK Broeksterwoude Petrusgemeente om zo op te staan tegen verdere wanorde binnen de CGK, omdat onze God geen God van wanorde, maar van vrede is.

________________
[1] Acta GS Dordrecht-Nunspeet, 2019-2022, p. 418
[2] CHRISTELIJKE GEREFORMEERDE KERK. (2022). Noodkreet inzake breken van de orde van de kerken door classis Amsterdam.
[3] CVaandaag, 31 januari 2023, CGK Urk-Eben-Haëzer verbreekt band met Zwolle: "Dit is een belangrijk signaal"; 
[4] De Jong, A. (2023, 24 november). Ook CGK-classis Den Haag wil werk afschalen. Digibron.nl. https://www.digibron.nl/viewer/collectie/Digibron/id/tag:RD.nl,20231124…;
[5] Bügel, H. (2018, 24 maart). Klem en verloren in de kerk. Nederlands Dagblad. De Kwaliteitskrant van Christelijk Nederland. https://www.nd.nl/opinie/opinie/576805/klem-en-verloren-in-de-kerk;
[6] BoS, F.L. (1950) Art. 31. (z.d.). https://kerkrecht.nl/node/1465
[7] Redactie CG Beraad. (2023, 16 mei). Een christelijk-gereformeerd geitenpad? - Christelijk Gereformeerd Beraad. Christelijk Gereformeerd Beraad. https://www.cgberaad.nl/een-christelijk-gereformeerd-geitenpad/; 
[8] Slotboom-Meijers, C. (2023, 13 april). ‘Kruis en opstanding vormen mijn fundament op alle mogelijke manieren’ - De Wekker. De Wekker. https://dewekker.com/interview/kruis-en-opstanding-vormen-mijn-fundamen…;