Eurosongfestival

Ook zonder enige interesse in en belangstelling voor het Eurosongfestival roept de verklaring van AVROTROS om niet deel te nemen aan het Eurosongfestival als Israël daaraan meedoet, vragen op.[1] De verklaring van AVROTROS is kwestieus, omdat zij tegelijkertijd een politiek statement is. De organisator van het Eurosongfestival zegt zelf apolitiek te zijn, terwijl dat ook voor het festival zelf geldt. De beslissing van AVROTROS om niet deel te nemen aan het festival als Israël eraan deelneemt, draagt niet bij aan het respecteren van de gepropageerde politieke neutraliteit ten behoeve van een vrolijk, niet-politiek evenement dat gewijd is aan het vieren van muziek en cultuur. De keuze van AVROTROS is onnodig polariserend.

Oorlog in Gaza
Dat de oorlog in Gaza sinds 7 oktober 2023 heftige emoties oproepen, is begrijpelijk gezien het leed dat Palestijnse burgers moeten ondergaan. Daarbij roepen de mediaberichten die over Gaza gaan vragen op over de proportionaliteit en humaniteit van de oorlogshandelingen van Israël, gelet op de aard en omvang van het geweld. Het is daarom gerechtvaardigd dat overheden als de Nederlandse regering, maar ook in Europees verband, zich kritisch verhouden tot het Israëlisch optreden in Gaza en zich ervoor inspannen de oorlog in Gaza te stoppen. Het enkele feit dat Israël in oorlog is met de terreurorganisatie Hamas en zich daarbij tot doel heeft gesteld Hamas te vernietigen, rechtvaardigt geen handelingen die in strijd zijn met internationaal recht in het algemeen, waaronder het respecteren van mensenrechten, en het oorlogsrecht in het bijzonder. En elk onschuldig mensenleven dat slachtoffer is van deze oorlog is er één teveel, maar het is anderzijds ook een onvermijdelijk gevolg van oorlog die door Hamas met zijn terreurdaad op 7 oktober 2023 op brute wijze is uitgelokt. Feit is dat niet uitsluitend Israël oorlogshandelingen uitvoert, maar in gevecht is met Hamas, die niet schuwt om Gazanen als menselijk schild te gebruiken, commandocentra in te richten onder ziekenhuizen en andere gebouwen waar mensen verblijven. Naast de fysieke oorlog woedt er ook een propagandaoorlog die een vertekend beeld van de werkelijkheid in Gaza geeft. Als buitenstaanders is het nauwelijks mogelijk feitelijk vast te stellen wat er precies gaande is in Gaza en wie daarvoor precies verantwoordelijk is. Wel is duidelijk dat Israël als democratische rechtsstaat gebonden is aan het recht en daarop ook aanspreekbaar is. Bovendien is het ook mede verantwoordelijk voor het humanitaire welzijn van burgers in Gaza.

Democratische en islamitische waarden
Dat de oorlogssituatie in Gaza heftige emoties oproepen blijkt uit de vele en in een aantal gevallen gewelddadige demonstraties en incidenten in Europese landen, waaronder ook Nederland. Dat andere conflicten tot minder actiebereidheid leiden, valt misschien wel te verklaren uit het feit dat hier bij uitstek democratische en islamitische waarden in het geding zijn. Burgers en overheden verwachten van een democratische rechtsstaat geen oorlogsgeweld, humanitaire omgang met mensen en onvoorwaardelijke gebondenheid aan het recht, in het bijzonder internationaal recht, waaronder mensenrechten. Het militaire geweld van Israël, de hoeveelheid doden die daarvan het gevolg zijn, verdragen zich niet met wat onder een democratische rechtsstaat wordt verstaan en daarvan wordt verwacht. Dat leidt tot boosheid en veroordeling van Israël, zowel door Israëli's als andere Europese burgers. Mogelijk speelt daarin mee dat het moeilijk voorstelbaar is dat een volk dat zelf door de eeuwen heen, in het bijzonder tijdens holocaust, dreigde te worden uitgeroeid, nu zelf zich mogelijk schuldig maakt aan de vernietiging van Palestijnen. Tegelijk roept het handelen van Israël hevige emoties op onder moslims die geraakt worden door het onnoemelijke leed dat hun geloofsgenoten in Gaza ondergaan. Het roept mogelijk ook herkenning op; de tolerantie tegenover moslims is mede door radicaal-islamitische terreur geweld afgenomen. Moslims kunnen zich daardoor achtergesteld voelen, terwijl tegelijkertijd sprake lijkt van toenemende zelfbewustzijn van Europese moslims, die zich emanciperen door hun rechten op te eisen althans hun positie in te nemen, zelfs als die op gespannen voet lijken te staan met Westerse Europese democratische waarden. Gaza is misschien een aanleiding om alle frustraties die onder moslims leven te manifesteren waarbij het leed in Gaza daarvoor symbool staat. En misschien dat dit alles wordt versterkt door altijd sluimerend antisemitisme van moslims en niet-moslims. Die zouden de emoties en bereidheid tot actie en geweld kunnen verhevigen. Anders valt moeilijk te verklaren dat er geen grootschalige demonstraties zijn tegen Rusland die Oekraïne is binnengevallen en buitensporig veel oorlogsgeweld gebruikt. Om de slag om Marioepol, dat vrijwel de totale verwoesting van de stad tot gevolg had door Russisch oorlogsgeweld, zijn geen demonstraties geweest zoals die wel voor Gaza worden gehouden. Dat Rusland dagelijks raketten en drones afvuurt op burgerdoelen in Oekraïne laat de Westerse samenlevingen grotendeels koud; het levert nauwelijks protest op en zeker niet op een schaal zoals de demonstraties tegen de oorlog althans het militaire optreden van Israël in Gaza. Ook de verschrikkelijke slachtingen in Soedan, waar sprake lijkt van grootschalige moordpartijen, leidt niet tot enig protest.

Arbitrair
En daarmee is het besluit van AVROTROS om van deelname van het Songfestival af te zien arbitrair. Het besluit richt zich niet op de Israëlische publieke omroep die namens Israël deelneemt aan het Songfestival, maar op de Israëlische regering. Het vereenzelvigt de Israëlische omroep KAN met de Israëlische regering en maakt haar medeverantwoordelijk voor het ernstige leed in Gaza, wat oorlogsleed is. De Israëlische omroep KAN is een onafhankelijke publieke omroep. Zij werd in 2017 opgericht en is sinds 2018 volwaardig lid van EBU. Deze omroep is verantwoordelijk voor de deelname van Israël aan het Eurovisiesongfestival. Daarin lijkt deze omroep op AVROTROS en onderscheidt zij zich - net als AVROTROS - van bijvoorbeeld de van het Songfestival uitgesloten Russische en Wit-Russische omroepen. Deze omroepen staan onder directe controle van de (Wit - )Russische staat of zijn nauw verbonden met de overheid. Naar aanleiding van de Russische inval op 24 februari 2022 in Oekraïne heeft de Europese Unie de uitzendvergunningen van de belangrijkste Russische EBU-leden opgeschort.[2] In de Verordening wordt overwogen dat, ‘om de agressie tegen Oekraïne te rechtvaardigen en te ondersteunen verspreidt de Russische Federatie voortdurend en gecoördineerd propaganda die is gericht op het maatschappelijk middenveld in de Unie en de buurlanden, waarbij de feiten ernstig worden verdraaid en gemanipuleerd. Die propaganda wordt verspreid via een aantal mediakanalen die onder permanente directe of indirecte controle staan van de leiding van de Russische Federatie’. En hoewel er geen Europese boycot geldt voor Wit-Russische omroepen is het onomstreden dat ook zij zich schuldig maken aan onversneden staatspropaganda. Voor zover AVROTROS in haar verklaring stelt dat er inmenging van de Israëlische regering  bewezen zou zijn tijdens de afgelopen editie van het Songfestival en daarom het evenement als politiek instrument is ingezet, suggereert dat ten onrechte dat KAN een propagandakanaal zou zijn van de Israëlische regering. Echter, het was niet KAN zelf, maar de Israëlische regering, die het Eurosongfestival inzette voor haar politieke doeleinden. Daarmee is de suggestie dat KAN meewerkt aan staatspropaganda onterecht en de beschuldiging van AVROTROS te vergaand. Met haar verklaring politiseert AVROTROS zelf het Eurosongfestival. Door geen onderscheid te maken tussen de onafhankelijke publieke omroep en het gebruik wat de Israëlische regering daarvan heeft gemaakt. Dat de inzending van KAN refereerde aan de dramatische gebeurtenissen van 7 oktober 2023 betekent niet per definitie dat sprake is van een gepolitiseerde bijdrage.

Onterechte afwenteling kritiek
Dat er veel kritiek te leveren is op de Israëlische regering vanwege de oorlogsvoering in Gaza valt te begrijpen, maar die kritiek afwentelen op een onafhankelijke publieke omroep is onterecht. Daarmee collectiveert AVROTROS de verantwoordelijkheid voor oorlogshandelingen tot de bevolking van Israël in haar geheel, terwijl uitsluitend de Israëlische regering en het Israëlische leger daarvoor verantwoordelijk zijn. Net zo goed als AVROTROS niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de moord op achtduizend Bosniërs in Srebrenica onder de ogen van Dutchbat, kan ook KAN niet verantwoordelijk worden gehouden voor de oorlogshandelingen in Gaza. Van staatspropaganda door KAN is ook niet gebleken, zodat redenen van AVROTROS om niet deel te nemen aan het Eurosongfestival, een gepolitiseerd standpunt is. Bovendien is dat standpunt kwestieus omdat het de indruk wekt het Israëlisch militair optreden in Gaza gelijk te stellen is aan de Russische aanvalsoorlog. Daarin worden Gazanen eenzijdig neergezet als slachtoffers van Israëlisch militair geweld, zoals Oekraïners slachtoffers zijn van Russisch militair geweld. Dat is op zijn minst een ongenuanceerd beeld van de werkelijkheid, al was het maar omdat er voor de Russische invasie geen enkele juridische rechtvaardiging bestaat, terwijl het Israëlisch militair optreden als het recht op zelfverdediging kan worden gezien in overeenstemming met het humanitair en internationaal recht. Het standpunt van AVROTROS laat daarmee belangrijke nuances weg en verklaart impliciet de hele Israëlische bevolking tot daders van oorlogsgeweld. Daarmee draagt AVROTROS bij aan de polarisatie als het gaat om het Gaza conflict. Het ziet er bovendien aan voorbij dat ook binnen de Israëlische samenleving massale demonstraties zijn tegen de oorlog in Gaza en bovendien wordt de oorlog ook door Hamas wordt gevoerd.

Apolitieke inzending
Iets anders zou zijn als AVROTROS er bij KAN op zou aandringen om een apolitieke inzending te doen, zodat aan de gedragscode van het Songfestival wordt voldaan. Dat zou dan ook moeten gelden voor Oekraïne en alle overige deelnemers. Een Songfestival waar inderdaad muziek centraal staat als verbindende kracht met als kernwaarden vrede, gelijkwaardigheid en respect. Misschien dat juist dat wel meer bijdraagt aan het bewerkstelligen van vrede dan het uitsluiten van de Israëlische publieke omroep. 
________________
[1] AVROTROS koppelt deelname Songfestival 2026 aan kernwaarden. (2025, 12 september). AVROTROS. https://www.avrotros.nl/article/avrotros-trekt-grens-bij-songfestival-2026~1176/

[2] Raad van de Europese Unie. (2022). Verordening (EU) 2022/2474 van de Raad tot wijziging van Verordening (EU) nr. 833/2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren. In Publicatieblad van de Europese Unie (p. I/1-I/7).