Synode van Rijnsburg staat voor spiegel van synode van Dordrecht-Nunspeet. 

Vrij naar het artikel Synode staat voor spiegel van Tweede Vaticaans Concilie van hoogleraar Karim Schelkens, decaan van theologische faculteit Tilburg University; hoogleraar hedendaagse kerkgeschiedenis in Tilburg en Leuven (België), in het ND van 13 november 2023.

Bewerkt voor de CGK door Dirk de Groot op 14 november 2023..

Bedreigt de CGK synode van 2024 de eenheid van de kerk? Kerkelijke waarnemers zijn verwachtingsvol en hopen dat dit proces goed landt in de lokale kerken. ‘Veel zal daar afhangen van de bereidheid tot ontmoeting en luisteren.’ 

Niet alleen christelijke gereformeerden, ook de leden van overige kerken zullen de komende synode van Rijnsburg met argusogen gaan volgen. Het proces alleen al – met het ophalen van wat leeft in de commissies, de uitgebreide bespreking daarvan, synodebesluiten die weer terugkeren naar de plaatselijke kerken – zal onthaald worden met behoorlijk wat verwachting. Niettemin zijn er stemmen die de vergadering van afgevaardigde diakenen, ouderlingen en predikanten gevaarlijk achten, die zelfs waarschuwen voor het gevaar van een verdeelde kerk. Zou het? Bedreigen de afgevaardigden ter synode verleden en toekomst van de CGK? Het blijft gissen, maar zeker is dat doemprofetieën van alle tijden zijn. Lees de website van Bewaar het Pand er maar op na. Bestuursleden van BhP en medestanders in CGBeraad bestreden in vele toonaarden het gevaar van de zogeheten Nieuwe Hermeneutiek, ze vormden een kleine meerderheid op de vorige synode die voor, tijdens en na de synode niet aflatend gezaghebbend optreden eisten richting ‘onwillige kerken’ in diverse classes. En bij iedere plaatselijke kerk met een gewetensvolle afweging naar artikel 31 KO en art 32 NGB het spook van teloorgang van tradities en kerkelijk verdeeldheid om de hoek zag. 

verschillen 

De analyse van het optreden van deze kleine meerderheid blijkt dat zij zich verzette tegen de afname van de synodale macht en tegen de zelfstandige rol van plaatselijke kerkenraden in de CGK is vooral boeiend, omdat een blik op de komende synode vanuit de vorige synode vermoedelijk opvallende verschillen zal vertonen. Neem instemmende percentages bij de stemrondes. Het moderamen van de nieuwe synode zal de afgevaardigden er op wijzen dat de Dordtse kerkorde -in weerwil van de kerkelijke praktijk- rekent met nagenoeg unanieme besluitvorming. Dat wordt naar verwachting de komende synode ook nagestreefd. De traditionalisten van onze tijd mogen dan – liefst in de bekende klassieke media en in de eigen gremia – van verdeeldheid spreken, de vraag is welke andere kerkelijke assemblees met tientallen deelnemers uit stad en platteland vandaag GEEN besluitteksten zou neerleggen met een instemmingsgraad van rond de tachtig procent? Hier wordt de komende synode van Rijnsburg ronduit boeiend, want wie haar tot een spel van meerderheid - minderheid herleidt, slaat de plank mis. Synodes kennen wel stemrondes, ze delen de technische hoogstandjes – in de vorige eeuw gooide het stemsysteem met papieren stembriefjes nog hoge ogen, vandaag zien we een papierloze vergadering met online uitzendingen – maar dat is nog geen democratie. Bij zowel het ontstaan van de CGK in 1834, 1869 en 1892 als bij de CGK synodes  van deze eeuw wortelt de besluitvorming in de reformatorische humus van spirituele inkeer en gebed. De grond van het samen (syn) op weg zijn (‘odos) is spiritueel, ligt in de geloofszin van de reformatorische gezindte en vraagt individuele afgevaardigden weg te verwijzen van zichzelf. Dat besef is in hoge mate te danken aan de Bijbels/theologische visie van de TUA op kerk en openbaring, die het houvast in veranderlijke tijden vastknoopt aan twee bronnen. Dat zijn: de opbouw van het kerkverband vanuit de plaatselijke kerken (de oer-gereformeerde grondgedachte dat het christelijke gereformeerde kerkverband bestaat uit samenwerkende kerken met zelfstandige kerkenraden). En het vermogen om vormen, teksten of formules te herzien in het licht van een breed begrip voor de Schriftuurlijke theologische inzichten en het verschillende belang van de plaatselijke kerken – lees: niet enkel klassieke standpunten van de Nadere Reformatie, maar een open blik op de ontwikkelingen in het Schriftverstaan in de gereformeerde gezindte in de afgelopen 50 jaar.

ongemak 

Die dubbele herbronning zorgt voor ongemak aan de uitersten, in 1834, 1869 en 1892 niet anders dan nu. Wie enkel democratisch denken wil doordrukken, zal hierop botsen. Net als wie te hard hecht aan de vermeende onveranderlijkheid van teksten als een catechismus of een codex van kerkelijk recht. Dat proces was zichtbaar tijdens de vorige synode en de echo ervan zal resoneren in de volgende synode. Treffend was hoe een gezaghebbende kerkrecht deskundige met verve opmerkte dat het kerkrecht geen startpunt is voor theologische onderscheiding, het recht kan tenslotte worden aangepast. Even raak was het optreden van diverse christelijke gereformeerde theologen die uitlegden dat de kerk zich altijd moet herbronnen op grond van de Bijbel die, voorafgaand aan alle synodale teksten, een ‘ontmoetingsgebeuren’ is, een broederlijke dialoog. Velen merkten fijntjes op dat soortgelijke woorden tijdens voorgaande synodes uit de mond van de voorzitter en de adviseurs plachten te klinken. 

gedeelde stilte 

De bidstonden, de overdenkingen, het zingen van psalmen en geestelijke liederen, de momenten van gedeelde stilte tussen de gespreksrondes, het zijn elementen die in politieke vergaderingen ontbreken maar die voor een synode vitaal zijn. Dat was het gemiste gevoelen over de afgelopen synode dat te beluisteren viel bij vele vermoeide en teleurgestelde synodedeelnemers. Er heerst in de kerken voor de komende synode verlangen naar synodale besluiten met ruime instemming, dat de synode het aandurft om de diversiteit aan stemmen binnen de christelijke gereformeerde kerken te benoemen zonder geforceerde uniformiteit, zonder de spanning op te heffen. Naast die hoop klinkt er zorg, want in de komende jaren moet alles landen in de lokale kerken en op de classes. Veel zal afhangen van de bereidheid tot ontmoeting en luisteren daar. Wie de receptie van de vorige synodebesluiten bestudeerde weet dat dit ‘uitpakken’ net zo belangrijk wordt als de beraadslagingen ter synode, dat polarisatie om de hoek loert wanneer de uitersten de overhand krijgen. De hoop richting de synode van 2024 mag zijn dat de afgevaardigden de moed hebben om zich, in de woorden van een Nederlandse deelnemer, ‘raakbaar’ op te stellen en de volle bandbreedte van het broederlijke gesprek open te houden. Als de spiegel van de vorige synode dat oplevert, zal het houden van de nieuwe synode die 20 en 21 juni 2024 van start gaat ongetwijfeld vrucht dragen.